Najważniejszym elementem święta plonów jest chleb.
Drugim bardzo ważnym elementem święta plonów, mającym wieloletnią tradycję, są niewątpliwie wieńce dożynkowe. Ich tradycja sięga XVI wieku.
W Polsce dominowała wtedy gospodarka folwarczna, jednak niektóre źródła podają, że obchody dożynkowe zawierają ślady najstarszych obrzędów i ofiar składanych bóstwom urodzaju.
Ciągłość obyczaju
Mowa tu o zwyczaju związanym z ostatnią garścią niezżętego zboża, które po żniwach pozostawiano na pustym polu. W innej interpretacji, rolnik, ścinając ostatnią kiść zboża (tzw. dorżnięcie ostatnich kłosów zboża - stąd nazwa „dożynki”), żegnał pole znakiem krzyża i wracał do domu z wianuszkiem z ostatnich kłosów zboża, uroczyście obwieszczając tym samym koniec zbiorów. Z czasem wianuszek, nazywany plonem, zmienił się w wieniec przyozdobiony kwiatami i owocami.
Obyczaj ten miał symbolizować ciągłość wegetacji i urodzaju. Ostatnie pozostawione na polu kłosy ścinał bardzo uroczyście najlepszy żniwiarz, po czym wręczał je żniwiarkom przodownicom, aby uplotły z nich wieniec. Wieniec niosła w dom dziedzica lub włościanina najlepsza żniwiarka, czasem z pomocą innych żniwiarzy. Wieniec był przyjmowany z szacunkiem i wnoszony do domu. Potem następował poczęstunek jadłem, ustawionym na stołach na podjeździe dworskim lub w stodole. Po uczcie rozpoczynały się tańce, trwające do późnych godzin nocnych.
Dożynki były organizowane przez bogatszych gospodarzy lub szlachtę. W okresie międzywojennym zaczęto organizować dożynki parafialne, gminne i powiatowe.
Wieniec dożynkowy przechowywano w stodole lub na spichrzu, aż do następnego roku, do nowego siewu, a wykruszone z niego ziarna wsypywano do worków z ziarnem siewnym.
Jak powstaje dożynkowy wieniec?
Dożynkowy wieniec powstaje poprzez oplecenie szkieletu konstrukcyjnego wykonanego z wikliny lub z giętkich gałązek.
Zgodnie z tradycją do przygotowania wieńca nie używa się drutów ani metalowych konstrukcji. Wszystkie elementy łączone są ze sobą za pomocą lnianych sznurów i nici. Ramiona wieńca i inne części konstrukcyjne oplatane są kłosami zbóż.
Wieniec powinien zawierać każde zboże, które rośnie na polskiej ziemi. Zboże, które wykorzystane zostanie do wykonania wieńca, zbiera się z pól gdy jest jeszcze niedojrzałe, na wpół zielone. Jest wtedy najbardziej okazałe, ma ładny kolor i dużo ziarna. Ścina się je ręcznie, łączy w małe snopki i suszy przez kilka tygodni.
Wyplatanie wieńca jest bardzo czasochłonne. Wymaga precyzji i dużej pomysłowości. Poszczególne elementy wieńca robione są z wysuszonych ziaren zbóż, nawleczonych na nici oraz przyozdabiane wedle uznania kwiatami, ziołami, owocami, warzywami czy wstążkami. Niektórym z tych elementów przypisuje się dodatkowa symbolikę. I tak kwiaty symbolizują radość, a wstążki powiewające na wietrze - swobodę.
Ważnym elementem jest zwieńczenie całości, najczęściej poprzez umieszczenie na jej szczycie symboli religijnych, takich jak: krzyż, hostia, monstrancja. Początkowo pleciono wieńce w kształcie okręgu, ale z czasem pojawiły się bardziej wyszukane kształty: korony, kielichy czy serca. Powstają też wieńce zawierające symbole chrześcijańskie albo narodowe, zgodnie z przesłaniem święta plonów, które łączy w sobie tradycje kościelne oraz patriotyczne.
Piękny zwyczaj wyplatania wieńców dożynkowych zachował się do dzisiaj nie tracąc nic na aktualności. Dożynkowe wieńce powstają w wielu sołectwach i są dziełem najczęściej kilku pań, które w zgodzie z tradycją przekazywaną od pokoleń wyplatają prawdziwe dzieła sztuki.
- To oni tworzyli niezwykły koloryt krakowskich ulic i placów. Pamiętacie ich?
- TAK Kraków wyglądał jeszcze 15 lat temu. To rok 2007. Aż trudno uwierzyć!
- Horoskop na wrzesień 2022 dla wszystkich znaków zodiaku
- Niezwykła wieś z Małopolski znów jest gwiazdą internetu
- Zalane wioski pod Krakowem, drogami płynęły rzeki
Maleje liczba kredytów mieszkaniowych
Dołącz do nas na Facebooku!
Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!
Kontakt z redakcją
Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?